History of Siem Reap

Cambodia-cultural-village locate in Siem Reap

The name Siem Reap translates literally to the ' Defeat of Siam' — today’s Thailand — and refers to the centuries-old conflict between the Siamese and Khmer peoples. Under the rule of the Ayutthaya Kingdom in the 18th century, it was referred to as Nakhom Siam.^[1]

According to oral tradition, the name was given by King Ang Chan (1516-1566) as “Siem Reap”, meaning “the flat defeat of Siam” (Cambodians call Siam or Thailand “Siem”). It was because of Ang Chan's victory against a Siamese invasion, slaying Prince Ong, and capturing no less than 10,000 Siamese troops.

The story was told that King Ang Chan of Cambodia tried to assert further independence from Siam. The Siamese also had been through internal trouble themselves during these years. King Chairacha was poisoned by his concubine, Lady Sri Sudachan, who committed adultery with a commoner, Worawongsathirat, while he was on a campaign against Chiang Mai. Sudachan then raised Worawongsathirat to the throne. The nobles hated Worawongsathirat and lured the usurper and his family to a place outside the city where he was assassinated, together with Sudachan and a new-born daughter, during the royal family's procession by barge to see a white elephant (allegedly just captured). The nobles then invited Prince Thianracha, who was a monk in a monastery, to give up that role and ascend the throne under the title of King Maha Chakkraphat (1548-1569). Being informed of the internal troubles in Ayutthaya, King Ang Chan attacked Prachin Buri in 1549 and successfully took away its Siamese inhabitants. There he obtained information that of Maha Chakkraphat's coronation, signaling that the question of succession in Ayutthaya had thus been settled. Ang Chan therefore retreated and did not advance any further. King Maha Chakkraphat was very angry at this, but his hands were tied, because the Burmese had just come by way of the Three Pagodas Pass; they took Kanchanaburi and Suphanburi, and appeared in front of Ayutthaya.

Because King Ang Chan refused to give King Maha Chakkraphat a white elephant when he asked for it, it is indicated that Ang Chan declined any symbol of vassalage to Siam. Maha Chakkraphat's attention was now turned towards Cambodia.^[2] He put Prince Ong, the governor of Sawankhalok and Srey’s son, in charge of an expedition against Cambodia. Ang Chan counter-attacked, and shot Prince Ong dead on an elephant’s back, and his army routed the Siamese and captured no less than 10,000 Siamese troops. It was because of this victory over Siamese the that King Ang Chan renamed the battleground as “Siem Reap” meaning “the flat defeat of Siam”.

However, most sources indicate the decline of Angkor more than a century prior, when an Ayutthaya military expedition captured and sacked Angkor Wat in 232, initiating a period of vassal rule there.^[3] This event coincided with the decline of the city, though there is not a full understanding of the reasons behind the abandonment of Angkor Wat, which may have included changes in the environment and failings of infrastructure.^[4]

From the sixteenth through to the nineteenth centuries, the feuds among the Khmer lords caused the interventions and domination from their more powerful neighbors: Vietnam and Siam. Siem Reap, along with Battambang(Phra Tabong) and Sisophon, major cities in the north western part of Cambodia, were under Siamese administration known as Inner Cambodia from 1795 till 1907 when the province was ceded to French Indochina.

References

1. Gerald W. Fry; Gayla S. Nieminen; Harold E. Smith (8 August 2013). Historical Dictionary of Thailand. Scarecrow Press. pp. 362–. ISBN 978-0-8108-7525-8. 

2. Paul Spencer Sochaczewski (29 January 2009). The Sultan and the Mermaid Queen: Surprising Asian People, Places and Things that Go Bump in the Night. Editions Didier Millet. pp. 100–. ISBN 978-981-4217-74-3.

3. John Stewart Bowman (13 August 2013). Columbia Chronologies of Asian History and Culture. Columbia University Press. pp. 511–. ISBN 978-0-231-50004-3.

4. Stone, R. (2006). "ARCHAEOLOGY: The End of Angkor". Science 311 (5766): 1364–1368. doi:10.1126/science.311.5766.1364. ISSN 0036-8075. 

5. http://en.wikipedia.org/wiki/Siem_Reap 

Read More

Get rich by grabbing an entrepreneur’s coat-tails

Bill Gates made billions off his ideas, but those who worked for him early made millions, too.

For every Bill Gates there’s an Andrea Lewis.

When a firm hits the big time, the company’s founder, of course, strikes it rich. Yet early employees such as Lewis, a technical writer-turned-freelance journalist, don’t fare too badly, either.

Thanks to the Microsoft stock options she was awarded in the software giant’s early days, Lewis’s net worth has been reported to be around $2 million.

Many of the world’s wealthiest individuals — think Gates, Carlos Slim, Warren Buffett, Richard Branson and Jack Ma — are billionaires who got rich by building their own companies.

Even if you don’t have the brilliant idea for the next Virgin Airlines or Alibaba, you can still amass a fortune by riding on the coat-tails of a brilliant entrepreneur.

Indeed, Jim Cody, director of estate, trusts and philanthropy services for San Francisco-based financial advisory firm, Harris my CFO Inc, believes the only way to become a high-net worth individual is to be a part of some kind of successful business venture. Cody, a former lawyer, who now works with people who have $25 million or more in investible wealth, said many of his clients have started or worked at a major Silicon Valley company.

Even his most successful lawyer friends don’t have the level of money his entrepreneurial clients have amassed.

“You don’t see people who are practicing their primary profession with that kind of wealth. That just doesn’t exist in today’s world,” he said. “You have to branch out into some sort of business endeavor or get equity in a firm.”

Employee No. 7

That’s how Jeff Kelisky made his fortune. In 2000 he joined MultiMap. He was employee number seven in Sean Phelan’s London-based online map company when he was hired as director of business development. His salary: £70,000 ($116,774). A good salary. But the real money was in Kelisky’s options.

When he started, Kelisky held 2% of the company’s stock options. That would grow to 5% by the time he became CEO in 2002. The former IBM account manager and consultant didn’t join the company for a potential windfall, but the thought of a large payout did cross his mind.

“I wanted to build something,” Kelisky said. “But certainly the potential to have a big exit was part of the reason I stepped into it.”

Kelisky walked away with about $3 million when Microsoft bought MultiMap (Picsolve)

 Stock options give an employee the opportunity to own equity in a company at a certain price at a later date. You can’t usually convert those options into equity right away and employees can usually only sell the shares when a company is sold or goes public.

For five years Kelisky took only a salary, although the stock was on the edge of his mind. In 2005, though, Microsoft bought MultiMap for $60 million and he walked away with about $3 million. He was thrilled to have made so much, but he said it did sting a bit that the founder made much more, even though Kelisky did a lot of the work.

“I did feel that a bigger slice of equity in the end would have been more commensurate with what I did to help get the company there,” he said, adding that he ultimately “realised that the big money goes to the founder.”

Cody, the investment adviser, said a number of his clients who became wealthy by being an employee of a massively successful company weren’t necessarily among the first 10 or 20 people on staff. If a company can become large enough and sells for top dollar or goes public, upwards of 100 people can nab a big payout, he said.

Clever investors

Another way to ride an entrepreneur’s coattails: invest in their business. And that investment doesn’t always have to be monetary. Start-ups are often looking for all the free, but expert, help that they can get.

Daniel Bank, a 33-year-old Toronto-based lawyer, is a long way from becoming a millionaire, but to get try to get there he took an equity position in two small start up companies, ZingU, which develops customer relationship management software, and Next Grid, a renewable energy operation.

The software company gave Bank a percentage of the company in exchange for non-legal advisory services and he bought into the energy business (for an undisclosed amount) after meeting the founder at a renewable energy conference. 

“This is pie in the sky, but if we can go public one day I think it the company could be worth hundreds of millions of dollars,” said Bank, who knows he may never make any money off the companies.

Choose your coat-tails wisely

Whether you’re joining a business as an early employee or buying into a company, you’ll only see a big payday if you latch on to the right person.

Michelle Scarborough, a co-chair of Toronto-based National Angel Capital Organization, which promotes and connects angel investors, knows a few things about betting on the right business owner. She has bought into 21 companies since 2001 and has so far made money on 11 of them; only four have gone bust. She’s often tripled her investment within about three years and said she can do even better on companies she hangs on to for longer. 

Michelle Scarborough has made money on more than half the companies she has bought into. (NACO)

Scarborough believes the best businesses are ones that have a product that people will actually want. Something that can shake up an industry is a plus, she added, and you should look for an entrepreneur that has invested some of his or her own money in the company.

An entrepreneur should be trustworthy — something she admits is hard to define and often comes down to a gut feeling — and have a good team behind them. You want the group to show a track record of being open to constructive criticism, have some expertise in the market and possess a lot of passion.

They should also understand what it takes to grow the operation. That means having a defined sales strategy and knowing the industry they’re in well, said Scarborough.

Before you take out your cheque book, work out your exit strategy. You could sell your equity stake to another investor or cash out your shares when the company gets bought out or goes public. Make sure you know what the terms of your investment will allow.

The simplest way to get a stake in a company is by buying equity, said Scarborough.

After Kelisky’s company was sold, he went to work for Microsoft, but found it harder to accomplish anything meaningful in a large corporation.

In 2011 he became CEO of Picsolve International, a London-based business whose technology allows theme parks to take pictures of people on rides and then sell those snapshots to them later.

It’s a larger company than MultiMap and he made sure to negotiate a bigger stake (he declined to say how much) in the business this time around, which means a bigger payout if the company goes public or is sold for a handsome sum.

 “Hopefully, it will go well,” he said. “The opportunity is large. But I’m learning a lot, so I’ll be better off regardless.”

From BBC Capital

Read More

ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​សម្រាប់​អ្នក​ឈ្នះ​ គួរ​ត្រូវ​បញ្ចប់!

ស្តូប​អនុស្សាវរីយ៍​ដើម្បី​រម្លឹក​គុណ​ថ្ងៃ​២​ធ្នូ

ថ្ងៃ​ទី ១៨​មីនាគឺជាខួបទី ៤៤ ​ឆ្នាំ​នៃ​រដ្ឋ​ប្រហារ​របស់​សេនា​ប្រមុខ លន់ នល់ ទម្លាប់​ម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ពី​តំណែង​ប្រមុខ​រដ្ឋ។ ​មិន​ថា​តែ​ព្រឹត្តិការណ៍ ១៨ មីនាទេ ប៉ុន្តែ រាល់​ព្រឹត្តិការ​ណ៍​នយោបាយធំៗដូច​ជាថ្ងៃ​ដួល​រលំនៃ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម ៧មករា ១៩៧៩ និង​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស ២៣តុលា ១៩៩១ ជាដើម ត្រូវ​បាន​អ្នកនយោបាយ​បក​ស្រាយ​ក្នុង​អត្ថ​ន័យខុសៗគ្នា​ទៅ​តាម​និន្នាការ​ របស់​ខ្លួន។ ​ ​ ដោយសារ​តែ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ត្រូវបាន​បកស្រាយឬ​​ចងក្រងតម្រូវ​តែ​តាម​ ប្រយោជន៍​នយោបាយ​ឬ​ហៅ​ម្យ៉ាងទៀត​ថា​ជា«ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សម្រាប់​អ្នកឈ្នះ» កូនខ្មែរ​ជំនាន់​ក្រោយ​គ្មាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ពិត​ប្រាកដ​សម្រាប់​រៀនសូត្រ​ ទេ។ 

តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ពិត​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា? ​សំណួរ​នេះ​ប្រហែល​ជា​គេ​ពិបាក​នឹង​រក​ចម្លើយ​ណាស់។ ​គ្រាន់តែ​មួយ​ជំនាន់​មនុស្ស​ចុងក្រោយ​នេះ​ ម្នាក់ៗ​បាន​អាន​សៀវភៅ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​មិន​ដឹង​ជា​ប៉ុន្មាន​ក្បាល​ទៅ​ហើយ​ ទេ​ពោលគឺ​របប​ដឹកនាំ​មួយ​មាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​មួយ​ ហើយ​ការ​បក​ស្រាយ​ខុសគ្នា​ស្រឡះ​សម្រាប់​ព្រឹត្តិការណ៍​តែ​មួយ។ ​និយាយ​ឲ្យ​ចំការ​សរសេរ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​គឺ​យោង​ទៅ​តាម​ទស្សនៈ​របស់​អ្នក​ នយោបាយ​ទាំងស្រុង។ អ្វី​ដែល​គេ​អាច​រៀន​សូត្រ​បាន​ពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ទាំង​នោះ​គឺ​ អ្នក​ឈ្នះ​ជា​«វីរៈបុរស» ​ចំណែក​ឯ​អ្នក​ចាញ់​គឺ​ជា​«ជនក្បត់ជាតិ»។ ​ទស្សនៈ​នេះ​បាន​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​វប្បធម៌​សងសឹក​គ្នា​ពី​ជំនាន់​មួយ​ទៅ​ ជំនាន់​មួយ​មិន​ចេះ​ចប់។ ​គំនុំ​សង​សឹក​គ្នា​នេះ​ហើយ​ដែល​បណ្តាល​ឲ្យ​ពួក​ខ្មែរក្រហម​សម្លាប់​ផ្តាច់​ ពូជ​អ្នក​ណា​ដែល​គេ​ចោទ​ថា​ក្បត់ ​ឬ​ជា​ខ្មាំង។ ​​ទីបំផុត​ ជីវិត​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ស្លូតត្រង់​រាប់​លាន​នាក់​ត្រូវ​បាន​សម្លាប់​ក្រោម​ ពាក្យ​ចោទ​ប្រកាន់​ និង​ការ​សង្ស័យ​ថា​ជា​«ជនក្បត់»។

បើ​ទោះបី​ជា​ហេតុការណ៍​បាន​បង្ហាញ​យ៉ាង​ច្បាស់​ដូច្នេះ​ក៏ដោយ ក៏​ទស្សនៈ​នយោបាយ​សងសឹក​នៅ​តែ​មិន​ទាន់​ទៅ​ណា​ឆ្ងាយ​ពី​ឆាក​នយោបាយ​ប្រទេស​ កម្ពុជា​នៅ​ឡើយ​ដែរ។ ​ការបកស្រាយ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដោយ​អ្នកនយោបាយ​ក៏​នៅតែ​ធ្វើ​ឡើង​ផ្ទុយ​គ្នា​ ស្រឡះ​ដដែល។ ជាក់ស្តែង មេ​ដឹកនាំ​បក្សប្រឆាំង​បាន​ចង​ភ្ជាប់​ថ្ងៃ​១៨​មីនា​ទៅ​នឹង​ការ​ឈ្លានពាន​ របស់​បរទេស​ដោយ​រាប់ទាំង​ថ្ងៃ​៧​មករា​១៩៧៩​ផង​ដែរ។

ចំណែក​គណបក្ស​កាន់​អំណាច​វិញ​បាន​ទម្លាក់​កំហុស​ទៅ​លើ​ក្រុម​អ្នក​សាធារណ​ រដ្ឋ​ដែល​ធ្វើឲ្យប្រទេស​ជាតិ​ធ្លាក់​ចុះ។ រីឯ៧​មករា គឺ​ជា​ថ្ងៃ​រំដោះ​ប្រទេស​ពី​របប​ខ្មែរក្រហម។ ការ​ខ្វែង​ទស្សនៈ​គ្នា​ជុំវិញ​អត្ថន័យ​ថ្ងៃ​១៨មីនា ថ្ងៃ៧​មករា ​និង​ថ្ងៃ​២៣​តុលា​គឺ​ជា​ឧទាហរណ៍​​ដែល​បញ្ជាក់​បាន​ថា​ ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​តែ​ស្ថិត​នៅ​លើ​បបូរ​មាត់​របស់​អ្នក​នយោបាយ​តែ​មិន​ ស្ថិត​នៅលើ​សច្ចធម៌​នោះ​ឡើយ​។ បើ​ដូច្នេះ តើ​កូន​ខ្មែរ​ជំនាន់​ក្រោយ​មាន​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សម្រាប់រៀន​សូត្រ​ ដើម្បី​ស្វែង​យល់​ពី​ការ​ពិត​នៃ​អតីតកាល​របស់​ប្រទេស​បាន​ដោយ​របៀប​ណា?

ជា​ការ​ពិត​ណាស់​ នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​ជឿនលឿន​ក្នុង​លោក​ អ្នក​ដឹកនាំ​ដែល​ឡើង​កាន់​អំណាច​ថ្មី​ និង​អ្នក​ដែល​ចេញ​ពី​អំណាច​ទៅ​ ថ្វីដ្បិត​តែ​ជា​គូប្រជែង​នយោបាយ​ដ៏​ជូរចត់​​ក៏​ដោយ ​ក៏​ពួកគេ​ផ្ទេរ​អំណាច​ដោយ​សន្តិវិធី ​និង​ដោយ​ចាប់​ដៃ​គ្នា​រលាក់។ បើ​ទោះ​បី​ជា​ត្រូវ​ចុះ​ចេញ​ពី​តំណែង​​ ក៏​អតីត​ប្រមុខ​រដ្ឋ​ឬ​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​ទាំង​នោះ​នៅ​តែ​មាន​កិត្តិយស​ ក្នុង​នាម​ជា​អតីត​អ្នក​ដឹកនាំ​មួយ​រូប​របស់​ប្រទេស។ ​រីឯ​អ្នក​ដឹកនាំ​ថ្មី​ត្រូវ​បន្ត​ធ្វើ​អ្វី​ដែល​អ្នក​ចាស់​បាន​ធ្វើ​រួច​ ហើយ ​និង​កែ​តម្រូវ​កន្លែង​ណា​ដែល​ខ្លួន​គិតថា​អ្នក​ដឹកនាំ​មុន​អនុវត្ត​មិន​ ត្រឹម​ត្រូវ​។ អ្នក​ដឹកនាំ​ថ្មី​ និង​អ្នក​ដឹកនាំ​ចាស់អាច​រស់​នៅ​ជាមួយ​គ្នា​បាន​ប្រកប​ដោយ​កិត្តិយស​ សេចក្តី​ថ្លៃថ្នូ ​និង​មោទនភាព​ជាតិ​។ ចំណែក​អ្នក​សរសេរ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​គឺជា​អ្នកជំនាញ​ហើយ​ដែល​អ្នក​នយោបាយ​មិន​ អាច​កាឡៃ​បាន​ទេ។

ជាង​២០ឆ្នាំ​ក្នុង​របត់​ប្រជាធិបតេយ្យ សេរី​ពហុបក្ស អ្នកនយោបាយ​ខ្មែរ​គួរតែ​ទទួល​យក​វប្បធម៌នយោបាយ​ថ្មី​គ្រប់គ្រាន់​ក្នុង​ការ​ អភិវឌ្ឍ​របៀប​ធ្វើ​នយោបាយ​ទៅ​រក​ភាព​ជឿនលឿន​ដូច​អារ្យប្រទេស​ក្នុង​លោក។ ក្នុង​ន័យនេះ ​គំនុំ​សងសឹក​តាម​យុទ្ធសាស្ត្រ​«ទឹកឡើង​ត្រីស៊ី​ស្រមោច ​ទឹកហោច​ស្រមោច​ស៊ីត្រី»​គួរតែ​ត្រូវ​លុប​បំបាត់​ចេញ​ពី​ឆាក​នយោបាយ​កម្ពុជា ​។ ជា​ពិសេស​​កម្ពុជា​គួរ​តែ​មាន​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ពិត​មួយ​ដោយ​ឈរ​លើ​សច្ចធម៌​ សម្រាប់​ឲ្យ​កូន​ចៅ​ជំនាន់​ក្រោយ​យក​ទៅរៀន​សូត្រ។

ការ​ស្វែង​យល់​និង​បាន​ដឹង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ពិត​មាន​សារ​សំខាន់​ណាស់​

ដូច្នេះ គួរ​តែ​ដល់​ពេល​ហើយ​ដែល​អ្នកនយោបាយ​ខ្មែរ​ត្រូវ​បញ្ចប់​វប្បធម៌​កាឡៃ​ ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ទៅតាម​ចិត្ត​របស់​ខ្លួន។ រីឯ​អ្នក​សរសេរ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ទៀតសោត​ក៏​គួរតែ​ផ្អែកលើ​ការពិត លើ​សច្ចៈម៌ ដោយ​ចៀសវាង​ការ​សរសេរ​តម្រូវតែ​តាម​ចិត្ត​អ្នកនយោបាយ។ នេះ​ជាចំណុច​គន្លឹះ​មួយ​ក្នុងចំណោម​បញ្ហា​សំខាន់ៗ​ជា​ច្រើន​សម្រាប់​ ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ជាតិ​ដែល​អ្នកនយោបាយ​ខ្មែរ​ត្រូវមូល​មាត់​គ្នា៕

ពីព្រោះ​វា​អាច​ជួយ​ឲ្យ​កូនខ្មែរ​ជំនាន់​ក្រោយ​បាន​ស្គាល់​ពី​ចំណុចខ្លាំង​ និង​ចំណុចខ្សោយ​របស់​អ្នកនយោបាយ​ពី​អតីតកាលដើម្បី​ស្រង់​បទពិសោធន៍​និង​កសាង ​អនាគត​បាន​ត្រឹមត្រូវ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ស្ថិត​នៅ​លើ​តែបបូរមាត់​របស់​អ្នកនយោបាយ រីឯ​ការ​សរសេរ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​តម្រូវ​ទៅ​តាម​តែ​ប្រយោជន៍​នយោបាយ កូន​ខ្មែរ​ជំនាន់​ក្រោយ​គ្មាន​វាសនា​បាន​ស្គាល់​ប្រទេសជាតិ​របស់​ខ្លួន​ ពិតប្រាកដ​ឡើយ។

ប្រភពមកពី វិទ្យុបារាំង

Read More

World's First Zero was made by Cambodian People

Inscriptions of Cambodia

Mathematicians consider the invention (or discovery, depending on your point of view) of zero as one of the most important intellectual advances humans have ever made. Why? Isn't zero just sheer nothingness? Nothing could be further from the truth.

Zero is not only a concept of nothingness, which allows us to do arithmetic well and to algebraically define negative numbers, but it is also an important place-holding device. In that role, zero enables our base-10 number system to work, so that the same 10 numerals can be used over and over again, at different positions in a number. This is exactly what makes our number system so efficient and powerful. Without that little zero we would be stuck in the Middle Ages! 

The Roman system, for example, which preceded our number system and surprisingly remained in use in Europe until as late as the thirteenth century, employed Latin letters for quantities (I for 1, X for 10, L for 50, C for 100, M for 1,000). These letters had to be repeated, for example writing MMMCCCLXXIII for the number 3,373. We see that in our system the same numeral 3 is used in three different places, allowing for economy and ease of notation. None of the Latin letters could be repeated in different roles. In our number system, it is the zero that enables the system to work: Thus, a 5 in the units location is a 5; but the same symbol in the tens location makes it a 50 -- if we can also use a zero as an empty place-holder for the units. 

The millennia-old Babylonian system, for example, which predated the Greco-Roman letter-based number system, used base-60 with no place-holding zero. Hence, the difference between 62 and 3602 (where 3600 is the next-up power of 60) had to be guessed from the context. Our number system, using a much smaller base, and employing a special symbol for zero, derives its immense power and usefulness through this place-holding zero. When we also consider the fact that everything we do with a computer (or cellular phone, GPS, or anything electronic) is controlled by strings of zeros and ones, it becomes clear just how great an invention this was. 

So who invented it?

Until 1930, many scholars in the West believed that the zero was either a European or an Arab invention. A highly polemical academic argument was raging at the time, where British scholars, among them G. R. Kaye, who published much about it, mounted strong attacks against the hypothesis that the zero was an Indian invention. The oldest known zero at that time was indeed in India, at the Chatur-bujha temple in the city of Gwalior. But it was dated to the mid-ninth century, an era that coincided with the Arab Caliphate. Thus Kaye's claim that zero was invented in the West and came to India through Arab traders could not be defeated using the Gwalior zero.

But then in 1931, the French archaeologist Georges Cœdès published an article (see reference below) that demolished Kaye's theory. In it, he proved definitively that the zero was an Eastern (and perhaps Cambodian, although he viewed Cambodia an "Indianized" civilization) invention. Cœdès based his argument on an amazing discovery. Early in the twentieth century, an inscription was discovered on a stone slab in the ruins of a seventh-century temple in a place called Sambor on Mekong, in Cambodia. Cœdès gave this inscription the identifier K-127. He was an expert philologist and translated the inscription from Old Khmer. It begins:
Chaka parigraha 605 pankami roc...

Translated: The Chaka era has reached 605 on the fifth day of the waning moon...

The zero in the number 605 is the earliest zero we have ever found. We know that the Chaka era began in AD 78, so the year of this inscription in our calendar is 605 + 78 = AD 683. Since this time predates the Arab empire, as well as the Gwalior zero, by two centuries, Cœdès was able to prove that the zero is, in fact, an Eastern invention. It is believed to have come to the West via Arab traders and was popularized in Europe through the work of Fibonacci (of the famous sequence of numbers), published in 1202.

For a time, inscription K-127 was kept in the Cambodian National Museum in Phnom Penh. But during the Khmer Rouge reign of terror, while killing more than 1.7 million of their own people, Pol Pot and his henchmen also stole or destroyed close to 10,000 artifacts -- and this priceless inscription's whereabouts were unknown.

I felt that it was very important for the history of science that the oldest zero ever found be rediscovered. With the generous support of a grant from the Alfred P. Sloan Foundation in New York, I headed for Cambodia in December 2012. I had very little going for me, and a mathematician friend, Bill Casselman of the University of British Columbia, who had worked on the Gwalior zero, told me that a visitor from Cambodia had informed him that too much had been destroyed by the Khmer Rouge to assume that K-127 still existed. 

After spending time in the field and talking with people I had hoped might be able to help, I decided to appeal directly to the Cambodian Government. His Excellency Hab Touch, Director General of the Ministry of Culture and Fine Arts, provided the key to my ultimate success. While extremely busy directing the management of Cambodia's 4,000 ancient temples (of which the famous Angkor Wat is one), he still found time to help me. He informed me that on November 22, 1969, K-127 was moved to Angkor Conservation near the town of Siem Reap, home of Angkor Wat. The bad news was that in a resurgence of their violence as late as 1990, the Khmer Rouge had plundered this location. But he offered to have his people at Angkor Conservation help me look there. 

I traveled to the compound called Angkor Conservation, in a field outside Siem Reap, on the way to the Angkor Wat complex. There, I searched among literally thousands of artifacts lying on the ground in large sheds. I don't know how -- but on January 2, 2013, late in the afternoon, I finally found K-127! I was elated. My wife, Debra, took several photographs of the inscription. Below is the only picture (with a few others my wife took) that exists of this priceless find. Cœdès had used only a pencil-rubbing, and never had a photograph. The dot in the center, to the right of the inverted-9-looking sign (which is 6 in Old Khmer) is the oldest zero ever discovered. His Excellency Hab Touch has promised me to bring K-127 back to the Cambodian National Museum in Phnom Penh, where it belongs, and where, hopefully, everyone would soon be able to see it. 

References:
Cœdès, Georges, "A propos de l'origine des chiffres arabes," Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Vol. 6, No. 2, 1931, pp. 323-328.
Diller, Anthony, "New Zeros and Old Khmer," The Mon-Khmer Studies Journal, Vol. 25, 1996, pp. 125-132.
Ifrah, Georges. The Universal History of Numbers. New York: Wiley, 2000.

From: http://www.huffingtonpost.com

Read More

វប្បធម៌ឃុបឃិតគឺជារបាំងរារាំងការអភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស

សាលារៀន​ក្នុង​តំបន់​ជនបទ​ដាច់​ស្រយាល​មួយ​កំពុង​រង់ចាំ​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​

ក្នុង​ចំណោម​បញ្ហា​រាប់រយ​ជំពូក​ដែល​កំពុង​ចាក់ស្រេះ​ក្នុង​សង្គម​កម្ពុជា​បច្ចុប្បន្ន ​បញ្ហា​ភាគច្រើន​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ការ​ឃុបឃិត។ ​ការ​ឃុបឃិត​មាន​ច្រើន​សណ្ឋាន ​និង​ច្រើន​ដំណាក់កាល ​ដូចជា​ការ​ឃុបឃិត​រវាង​ឈ្មួញ​និង​អាជ្ញាធរ​ដែនដី ​រវាង​បុគ្គល​ដែល​ចង់​បាន​ផលប្រយោជន៍​ជាមួយ​មន្ត្រី​ថ្នាក់​លើ ​ឬ​ក៏​រវាង​មន្ត្រី​ថ្នាក់​ក្រោម ​និង​មន្ត្រី​ថ្នាក់​លើ។ ​ជាទូទៅ​ បញ្ហា​ដែល​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ឃុបឃិត​បែប​នេះ​ ពិបាក​នឹង​ដោះស្រាយ​ពីព្រោះ​អ្នក ​ដែល​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​គឺ​ជា​អ្នក​បង្កើត​បញ្ហា ​និង​ទទួល​ប្រយោជន៍​ពី​បញ្ហា។ និយាយ​ជារួម​ វប្បធម៌​ឃុបឃិត​គ្នា​ជា​ឧបសគ្គ​ដ៏ធំ​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេស​។

ក្នុង​សង្គម​បច្ចុប្បន្ន ​មាន​បញ្ហា​ជាច្រើន​ណាស់​ដែល​ហាក់​គ្មាន​អ្វី​គួរ​ឲ្យ​ពិបាក​ដោះស្រាយ​ ​ប៉ុន្តែ ​វា​បាន​អូស​បន្លាយ​រាប់​ខែ​ឬ​រាប់​ឆ្នាំ​នៅ​តែ​មិន​ទាន់​ចប់​ លើក​លែង​តែ​ មាន​បញ្ជា​ផ្ទាល់​ពី​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី។ ​ប្រសិន​បើ​គេ​ពិនិត្យ​ឲ្យ​ស៊ីជម្រៅ​មែន​ទែន​ បញ្ហា​ទាំង​នោះ​ភាគ​ច្រើន​សុទ្ធ​តែ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ឃុបឃិត​គ្នា​ជាខ្សែ​​ បណ្តាញ​​​ដូច​សម្ល​កំពឹស។ ​មាន​បញ្ហា​ច្រើន​យ៉ាង​ដែល​មាន​ដើម​ហេតុ​ចេញ​ពី​ការ​ឃុបឃិត៖  

នៅ​ពេល​ដែល​បុគ្គល​អ្នក​មាន​ប្រាក់​ឬ​អ្នក​មាន​អំណាច​ចង់​ទិញ​ដី​មួយ​កន្លែង ​ពួកគេ​តែង​រត់ការ​តាម​រយៈ​អាជ្ញាធរ​ដែនដី​ដើម្បី​ទទួល​បាន​ឯកសារ​ ស្របច្បាប់​ជាថ្នូរ​នឹង​កម្រៃ​ជើងសារ។ ​កម្រៃ​ជើងសារ​នេះ​ឯង​ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​អាជ្ញាធរ​ដែនដី​ខ្លះ​ត្រូវ​ប្រើ​គ្រប់​ មធ្យោបាយ​ដើម្បី​រត់ការ​ឯកសារ​ឲ្យ​បាន​បើ​ទោះបី​ជា​ពេល​ខ្លះ​ត្រូវ​រំលោភ​ សិទ្ធិ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក៏ដោយ។ ​អ៊ីចឹង​ហើយ​បាន​ជា​គេ​តែង​លឺ​ករណី​ដី​មួយ​កន្លែងមាន​ប្លង់​ជាន់​គ្នា ​ឬ​ក៏​សុខៗ​ស្រាប់​តែ​មាន​អ្នក​មក​ប្តឹង​ប្រជាពលរដ្ឋ​យក​ដី​ដោយ​សម្អាង​លើ​ ប្លង់​កម្មសិទ្ធិ​ដែល​ជួនកាល​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ឃុបឃិតគ្នាសោះ។ ទំនាស់​ដីធ្លី​ទាក់ទង​នឹង​ដីសម្បទាន​មួយ​ចំនួន​ក៏មាន​ប្រវត្តិ​ស្រដៀង​ គ្នានេះ​ដែរពោល​គឺ​ការ​ឃុបឃិតគ្នា​ក្នុង​បណ្តាញ​រត់ការឯកសារ​នេះ​ឯង។

និយាយ​ជារួម​ វប្បធម៌​ឃុបឃិត​គ្នា​ជា​បណ្តាញ​នេះ​បាន​បង្កលក្ខណៈ​ងាយ​ស្រួល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ ដល់​អ្នក​រកស៊ី​មិន​ស្មោះត្រង់។ ​វា​ក៏បើក​ឱកាស​ឲ្យ​មន្ត្រី​មាន​បុណ្យ​ស័ក្តិ​ខ្លះ​ឆ្លៀត​ធ្វើខ្នង​បង្អែក​ ឲ្យ​ក្រុម​ហ៊ុន​ឯកជន​មួយចំនួន​ជា​ថ្នូរ​នឹង​កម្រៃ​ជើងសារ​ផងដែរ។​ ក្រុមហ៊ុន​ទាំងនោះ​ច្រើន​ធ្វើ​សកម្មភាព​ខុស​ច្បាប់​ ហើយ​នៅ​ពេល​មាន​បញ្ហា​គេ​មិន​ងាយ​នឹង​ដោះស្រាយ​បាន​ឡើយ។ ​ការ​ឃុបឃិត​ក៏​ជាមូលហេតុ​ដែល​ធ្វើឲ្យ​សេវាកម្ម​របស់​រដ្ឋ​ គ្មានប្រសិទ្ធភាពផងដែរ។ ​ជាក់ស្តែង​ ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​គុណភាព​ទំនិញ​ ការងារ​អធិការកិច្ច​ក្នុង​វិស័យ​មួយចំនួន​ ឬ​ការងារ​ត្រួត​ពិនិត្យ​គុណភាព​សំណង់​ផ្ទះ ​អគារ​ រហូត​ដល់​សំណង់​ផ្លូវស្ពាន​ជាដើម។

ការ​ឃុបឃិត​ក៏​ជា​ប្រភព​នៃ​អំពើ​ពុករលួយ​ដែល​ពិបាក​នឹង​លុប​បំបាត់។ ​វា​មិន​មែន​គ្រាន់​តែ​ជាប្រភព​នៃ​ការកិបកេង​ថវិកា​ជាតិ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ​សូម្បីតែ​ម្ចាស់​ជំនួយ​ខ្លះ​ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​កិបកេង​ប្រាក់​នៅ​ក្នុង​ ប្រព័ន្ធ​ឃុបឃិត​គ្នា​ជា​ខ្សែ​បណ្តាញ​នេះ​ដែរ។ ​គម្រោង​មួយចំនួន​ដែល​ផ្តល់​ថវិកា​ដោយម្ចាស់​ជំនួយ​និង​បាន​ឆ្លងកាត់​ការដេញ ​ថ្លៃ​នៅ​ចំពោះមុខ​ក៏ដោយ ​ក៏មិន​អាច​គេច​ផុត​ពី​អំពើ​ពុករលួយ​ដែរ​ពីព្រោះ​ដោយសារ​ការឃុបឃិត ​ការដេញ​ថ្លៃ​ខ្លះ​គ្រាន់​តែ​ជា​ការរៀបចំ​ឆាក​បន្លំ​ភ្នែកម្ចាស់​ជំនួយ​តែ​ ប៉ុណ្ណោះ។ ។ អំពើ​ពុករលួយ​ក្នុង​គម្រោង​សុខាភិបាល​ដែល ​ Global Fund ​បាន​រក​ឃើញ​ថ្មី​ៗ​នេះជា​ឧទាហរណ៍​ស្រាប់។

ជំនួញ​ឈើ​មាន​តម្លៃ​ដែល​នៅ​តែ​កើត​មាន​ជា​ហូរហែរ​បង្ក្រាប​មិន​ចេះ​អស់​​ក៏​ មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ការ​ឃុបឃិត​គ្នា​នេះ​ដែរ។ ​ប្រសិន​បើ​គ្មាន​ការ​ត្រូវរូវគ្នារវាងឈ្មួញនិង​សមត្ថកិច្ច​ដែនដី ឬពេលខ្លះការត្រូវរូវជាមួយតុលាការផងនោះ ​ឈើ​ក៏មិន​អាច​ចេញ​ពីព្រៃ​បានដែរ។ ​នេះ​គ្រាន់​តែ​ជា​ឧទាហរណ៍​ខ្លះៗ​ប៉ុណ្ណោះដែល​រំលេច​ឲ្យ​ឃើញ​ ពីផលវិបាកដ៏ធំធេងនៃ​ការ​ឃុបឃិត​គ្នា​។ សូម្បីតែបទបញ្ជា​របស់​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ ក៏អស់ប្រសិទ្ធភាពដោយសារវប្បធម៌ឃុបឃិត​គ្នានេះ​ដែរ។ ​

ជាការ​ពិត​ណាស់​ ការ​ឃុបឃិត​គ្នា​ដើម្បី​ផ​លប្រយោជន៍​ហាក់​បាន​ក្លាយ​ជា​ទម្លាប់​ធម្មតា​មួយ​ ទៅ​ហើយ​នៅ​ក្នុង​បណ្តាញ​រដ្ឋបាល​សាធារណៈ ​រាប់តាំង​ពី​កិច្ចការ​តូចតាច​ រហូត​ដល់​កិច្ចការ​ធំៗ។ ​ អំពើ​ឃុបឃិត​បែបនេះ​មិន​ត្រឹម​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​កិត្តិយស​​ស្ថាប័នជាតិ​ ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ​ប៉ុន្តែ វា​ក៏​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​គោល​នយោបាយ​រដ្ឋាភិបាល​ជាពិសេស​ប៉ះពាល់​​ កិត្តិយស​ប្រទេស​ជាតិ​​ទាំងមូល ​នៅ​ពេល​ដែល​ក្រសែភ្នែក​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​និង​អ្នក​វិនិយោគទុន​បរទេស​សម្លឹង ​មក​កម្ពុជា​ជា​ទីកន្លែង​ដ៏ស្មុគស្មាញ គ្មានតម្លាភាព​សម្រាប់មុខ​ជំនួញ។ ​បើ​ស្ថានភាព​នេះ​នៅ​តែ​បន្ត កម្ពុជា​មិន​អាច​ទាក់ទាញ​អ្នកវិនិយោគទុន​ធំៗ​ដែល​រកស៊ី​ត្រឹមត្រូវ​បាន​ទេ។

ដូច្នេះ ​ការគាស់​រំលើង​វប្បធម៌​ឃុបឃិត​គ្នា​មានន័យ​ស្មើនឹង​ការដកចេញ​នូវ​របាំង​ដែល​ រារាំង​ការអភិវឌ្ឍ​ប្រទេស។ ​ពិតណាស់​ថា​ វា​មិនមែន​ជាកិច្ចការ​ងាយ​ស្រួល​ទេ​ពីព្រោះ​ផ្នត់គំនិត​ឃុបឃិត​ដើម្បី​លាភ​ សក្ការៈ​ផ្ទាល់ខ្លួន​បាន​ចាក់ឫស​យ៉ាងជ្រៅ​ទៅ​ក្នុង​មនុស្ស​ខ្មែរ​យ៉ាងច្រើន​ រួច​ទៅ​ហើយ​។ ​ប៉ុន្តែ ​ប្រសិន​បើ​គេ​ទុក​បណ្តោយ​ឲ្យ​វប្បធម៌​នេះ​នៅ​មាន​អត្ថិភាព ​កម្ពុជា​ពិបាក​នឹង​ស្គាល់​ការអភិវឌ្ឍ​ពិតប្រាកដ​ណាស់។​ ជាពិសេស​ ផលវិបាក​នឹង​ធ្លាក់​ទៅ​លើ​រដ្ឋាភិបាល​គណបក្ស​កាន់អំណាច​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ ឡើង​ថែម​ទៀត​សម្រាប់​ការបោះឆ្នោត​ខាង​មុខ​នេះ៕
 

Read More

“Equality for Women is Progress for All”

On the occasion of International Women’s Day we celebrate the courageous and determined women who have broken down barriers so women in their communities and countries can claim their rights and realize their full potential. We reflect on the progress achieved, and we continue our calls for further change to achieve gender justice.

We have seen some progress, including in Nepal, in committing to ending gender discrimination through such normative instruments as the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women, the Beijing Platform for Action, the Programme of Action of the International Conference on Population and Development and the Millennium Declaration. These commitments now need to be followed by full implementation and increased accountability. Inequality between men and women still remains the world’s most widespread form of exclusion. In all countries it is not only a violation of human rights but also a significant barrier to sustainable development and poverty eradication. Reducing gender inequalities, as evidenced by several recent studies including the World Development Report, has a positive impact on a country’s GDP and can contribute significantly to overall poverty reduction. Equality for women is progress for all. 

The Managing Director of the International Monetary Fund, Christine Lagarde, has highlighted that ‘By not letting women contribute, we end up with lower living standards for everyone’. She also states that the per capita boost of women’s participation in the labour force could be as substantial as 27 percent in the Middle East and North Africa, 23 percent in South Asia, 17 percent in Latin America, 15 percent in East Asia, 14 percent in Europe and Central Asia. The International Labor Organization finds that some 860 million women are excluded from economic activity, a number expected to rise to 1 billion in the next decade and grow, unless there are significant changes.  The World Bank points out that more than 100 countries still have laws that prevent women from playing their full economic role, that ban women from doing certain jobs, accessing finance, owning businesses or conducting legal affairs.

The principles of human rights – universality, equality and non-discrimination, participation and inclusion, and accountability – must be at core of the post-2015 development framework. Several critical gender equality issues were not covered by the Millennium Development Goals such as violence against women and girls, women’s disproportionate share of unpaid care work, women’s equal access to assets and productive resources, the gender wage gap, women’s sexual and reproductive health and rights and women’s equal participation at all levels of decision-making. Unless all dimensions of gender inequality are addressed, gender equality, women’s rights and women’s empowerment cannot be achieved. Women’s rights, women’s empowerment and gender equality are not optional where we strive for a world that is safe, inclusive and sustainable.

As we are approaching the 58th Commission on the Status of Women next month focusing on the challenges and achievements in the implementation of the Millennium Development Goals, we now have an opportunity to reflect on building on the previous goals to address key areas: freedom from violence for women and girls, equality in human capabilities, access to opportunities and resources, reduction of maternal mortality and universal access to comprehensive, quality and integrated sexual and reproductive health information and services, and equality in agency, voice and participation across the full range of decision-making arenas in public and private institutions. 

While women’s Constituent Assembly representation is lower than in the last CA, Nepal currently has a historic opportunity, through the constitution drafting process, to embed and expand gender equality provisions in the country’s fundamental governing principles. It is encouraging to see the commitment of the Government of Nepal to end gender discrimination through commitment to various international instruments, enactment of laws, policies and adoption of specific action plans. The UN in Nepal is committed to supporting Nepal in these efforts through the country’s UN Development Assistance Framework (2013-2017). 

As noted by the UN Women Executive Director, Phumzile Mlambo-Ngcuka, ‘[a]fter a century of progress and change, it is clear that in societies with more gender equality, democracy is stronger, economies are more developed and peace is a priority.’  Together, let us make the 21st century the one for empowering women and girls, and achieving equality between women and men; the one which will lead to a better life for all of humanity.

Form the United Nation 

Read More

អសីលធម៌ នៅ​តែ​មាន​ច្រើន​កម្ពុជា

អំឡុងពេល​កំពុងប្រជុំមួយ​ ពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ បាន​បន្ទោរបង់ នៅ​ទីសាធារណៈ។

ស្ថាប័ន​ធនាគារ​អន្តរជាតិ​ រដ្ឋាភិបាល​ខ្លួន​ឯង និង​ដៃគូ​អភិវឌ្ឍន៍​មួយ​ចំនួន​បាន​ថ្លែងសរសើរ​ការ​រីកចម្រើន​ជា​រូម​របស់​ កម្ពុជា។ ចំណូល​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​របស់​ពលរដ្ឋ​បាន​កើនឡើង ដែល​ធ្វើ​អោយ​​ជីវភាព​របស់​ពួកគេ​បាន​ប្រសើរ​ឡើង ទោះតិច​ឬ​ច្រើន​ក៏ដោយ។ កំរិត​ជីវភាព​កើនឡើង​មែន ប៉ុន្តែ​បញ្ហា​សីលធម៌​ហាក់​​មិន​បាន​ប្រសើរឡើង​សោះ។ ទិដ្ឋភាព និង​ទង្វើ​មួយ​ចំនួន​របស់​ពលរដ្ឋ​ជាច្រើន​ ដូចជា​ការ​បន្ទោរបង់តាម​ទីសាធារណៈ ការ​ខាកស្តោះ និង​ការ​មិនគោរពគ្នា​នៅតាម​ទីសាធាំរណៈ កំពុង​តែ​ធ្វើ​អោយប៉ះពាល់​សណ្តាប់ធ្នាប់ ​និងជីវភាព​ថ្លៃថ្នូ​រ​របស់​ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​ទាំង​មូល។

ពលរដ្ឋ​អ្នករស់នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ពិត​ជា​បាន​ស្គាល់​អំពី​មូលហេតុ​ដែល​គេត្រូវ​សរសេរ​អក្សរ​នៅតាម​ជញ្ជាំង​ ទីសាធារណៈ​មួយចំនួនថា ហាម​នោម។ មាន​ពេល​ខ្លះ ម្ចាស់ទីតាំង​បាន​សរសេរ​រហូត​ដល់ថា កន្លែង​ឆ្កែ​នោម​ទៀតផង ក្នុង​ន័យចំអក​ដល់​ក្រុម​មនុស្ស​ណា​ដែល​ទៅ​បន្ទោបង់​ទឹកនោម គឺ​ជា​សត្វ​សុនខ។ ប៉ុន្តែ​គ្មាន​ប្រយោជន៍​ឡើយ។ កន្លែង​ដែល​មាន​សរសេរបំរាម​ទាំង​នោះ នៅតែមាន​ស្នាម​ និង​ក្លិន​ឆ្អេះឆ្អាប។ ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ខ្លះទៀត ហ៊ាន​បន្ទោរបង់​នៅ​តាម​គុម្ពផ្កា​នៅ​តាម​សួនច្បារ​សាធារណៈ​ក៏មាន។

កន្លែង​ដែល​គេ​សរសេរ​ថា​ ហាម​ចោល​សំរាម គេ​នៅតែ ឃើញ​មាន​គំនរ​សំរាម។ នៅលើសួនច្បារ​ បើទោះជាមាន​ស្លាក​សញ្ញា​ដែល​មាន​សរសេរ​ថា ហាម​ដើរ​ជាន់ស្មៅ គេ​នៅ​តែ​ឃើញ​​មនុស្ស​ដើរជាន់ស្មៅ។

ងាក​មក​មើល​ទង្វើ​ហួសចិត្ត​មួយ​ចំនួន​នៅ​លើទ្រូងផ្លូវវិញ។ អ្នកបើកបរ​មួយ​ចំនួន ក្មេង​ ចាស់ ប្រុស​ ស្រី ទាំង​អ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិជិះរថយន្ត​ទំនើប​ ទាំង​អ្នកមាន​ជីវភាព​មធ្យម និង​ខ្សត់ខ្សោយ ពេលខ្លះ​ពួកគេ​បាន​ខាកស្តោះ នៅពេល​ដែល​ពួកគេ​កំពុង​បើកបរ ដោយ​មិន​មាន​អារម្មណ៍​ខ្មាសអៀន និង​ថា​អ្វីដែល​ពួកគេ​ធ្វើ​អាច​ប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃឡើយ។

អ្នកខ្លះ​ទៀត គ្រាន់តែ​ពួកគេ​បរិភោគ​អាហារ​អស់ហើយ នៅសល់សំណល់ ឬ​ស្បោង​ថង់​អ្វីផ្សេងនោះ ពី​ក្នុង​រថយន្ត ឬពីលើ​ម៉ូតូ​ ពួកគេ​​បោះ​សំណល់ទាំង​នោះ​មក​លើ​ផ្លូវ​តែ​ម្តង។ ទង្វើនេះ នៅ​ក្នុង​ទីប្រជុំ​ជន​មិន​សូវ​មាន​ប៉ុន្មាន​ទេ ប៉ុន្តែ​វា​មាន​ច្រើន​នៅ​តាម​ផ្លូវ​ជាតិ​ឆ្ងាយៗ។ ពួកគេគិតថា សំណល់ ឬសំរាម​ទាំងនោះ ធ្វើអោយកខ្វក់​រថយន្ត​ពួកគេ ប៉ុន្តែ​គេ​មិន​បារម្ភ​អំពី​ភាព កខ្វក់​នៅលើទីសាធារណៈឡើយ។

នៅ​តាម​ផ្សារ​ទំនើប​វិញ​ម្តង។ ភាព​រញេរញ៉ៃ​តែង​កើតមាន​នៅ​កន្លែង​គិត​លុយ។ មនុស្ស​មួយចំនួន​មិន​បាន​យល់​ដឹងអំពី​ការ​តម្រង់ជួរគ្នា ការ​គោរពសិទ្ធិ និង​ការ​ផ្តល់​សិទ្ធិអោយ​គ្នា​ឡើយ។ បើ​ទោះជាមាន​ជួរ​នៃ​មនុស្សជាច្រើន​ក៏ដោយ អ្នកខ្លះដើររំលង​ជួរ ឆ្ពោះទៅ​កន្លែងគិតលុយធ្វើព្រងើយ​។

បើនៅ​តាម​អគារ​ធ្វើការ​ដែល​មាន​ជណ្តើរយន្តប្រអប់វិញ អ្នកដែល​ត្រូវ​ចូលក្នុង ​ក្នុង​ជណ្តើរយន្ត​​នោះ ពួកគេ​មិន​បាន​ទុកពេល​ អោយ​អ្នក​ចេញ​ពីជណ្តើរយន្ត​អោយ​អស់​ជា​មុន​នោះទេ។ ពួកគេ​ត្រូវ​ប្រជ្រៀត​រុលចូល​ក្នុង​ជណ្តើរយន្ត​នោះ។

នៅ​លើទ្រូង​ផ្លូវ អោយតែ​មាន​ប្រឡោះ មាន​កន្លែង​ទំនេរ​បន្តិច មិន​ថា​ជា​គន្លង​របស់​រថយន្ត ឬ​គន្លង​របស់​ម៉ូតូ​ឡើយ អ្នកបើកបរ​ម៉ូតូ ត្រូវបើកបរ​នៅលើគន្លង​រថយន្ត អ្នកបើកបរ​រថយន្ត​ត្រូវ​ត្បុល​ទៅ​លើគន្លង​ម៉ូតូ។

ទង្វើ ឬ​ទិដ្ឋភាព​ទាំងនេះ អ្នក​ខ្លះ​និយាយ​ថា វា​ជា​បញ្ហា​តូចតាច ជាករណី​តិចតួច​។ ប៉ុន្តែ​សូមកុំភ្លេចថា ករណី​តូចតាច និ​ងតិចតួច​ទាំង​នេះ មិន​បាន​ថយ​ចុះឡើយ។ ករណី​តូចតាច និងតិចតួច​ទាំងនេះ​កំពុង​កើតមាន​រាល់ថ្ងៃគ្រប់​ទីកន្លែង ដែល​កំពុង​ធ្វើ​អោយ​ទិដ្ឋភាព​រួម​ទូទៅ​នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ កំពុង​តែ​គ្របដណ្តប់​ដោយ​​ទិដ្ឋភាព អសីលធម៌ទាំងនេះ។

តើគេគួរ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​នេះ​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ខ្លះ?

ដំណោះស្រាយ​ គឺ​គ្មាន​អ្វី​ក្រៅតែពី​ការ​ចាប់ផ្តើម​បណ្តុះ​គំនិត​អប់រំ​ផ្នែកសីលធម៌​ នោះឡើយ។ មេរៀនសីលធម៌សង្គម​ដែលត្រូវបានបង្កើតនៅតាម​សាលារៀន​ហើយ​នោះ ត្រូវតែ​ពង្រីក​អោយ​មាន​នៅ​គ្រប់កម្រិត ដើម្បី ធ្វើយ៉ាងណាអោយសិស្សានុសិស្សគ្រប់វ័យ​អាច​ទទួលបាន​ការ​រម្លឹក និង​ការ​ទូន្មាន​ប្រៀនប្រដៅ​អំពី​ការ​បញ្ចេញ​អកប្បកិរិយា​ដែល​មាន​សីលធម៌។

មេរៀនសីលធម៌​នៅ​សាលារៀន​ នៅ​មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ឡើយ។ អាជ្ញាធរ​ពាក់ព័ន្ធ​ត្រូវ​រៀបចំ​ស្ពត​អប់រំ​ផ្សព្វផ្សាយ​រយៈពេលយូរ ដើម្បី​បណ្តុះ​គំនិត​ពលរដ្ឋ​ទូទៅ ជាពិសេស​មនុស្សចាស់​ ដែល​មិន​ស្តាប់លឺមេរៀន​នៅ​សាលារៀន​។ ពេល​កន្លងមក គេ​ឃើញ​មានហើយ ក្រុមហ៊ុន​លក់សេវា និង​ផលិតផល​មួយ​ចំនួន និង​អង្គការ​នានា​​បាន​ផលិតស្ពត​ដែល​បណ្តុះគំនិត​​មនុស្ស​អោយ​មាន​សីលធម៌​ ក្នុងជីវភាព​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ប៉ុន្តែ​ថា ស្ពត​ល្អៗទាំង​នោះ​ ត្រូវបាន​ចាក់ផ្សាយ​តែ​មួយ​រយៈពេល​ ទៅតាម​គម្រោង​របស់​ក្រុមហ៊ុន​ឯកជន​ និ​ងអង្កការ​ទាំង​នោះ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

បន្ទាប់មកទៀត ទាក់ទងនឹង​យុទ្ធនាការអប់រំ និង​បណ្តុះគំនិតដដែល។ ក្រៅពី​សាលារៀន​នោះ​ គ្រួសារ និង​សហគមន៍​គឺ​ជា​ទីតាំង​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធភាពបំផុត។ អាណាព្យាបាល​ដែល​ជា​យុវជន​ជំនាន់ក្រោយ ត្រូវធ្វើជាគំរូ​ល្អ​ និង​ត្រូវ​ចាប់ផ្តើម​អប់រំ​កូនតូចៗ​របស់​ពួកគេ​អំពី​ការ​ប្រព្រឹត្តិ​ ត្រឹមត្រូវ ល្អ មាន​សីលធម៌។ ការ​អប់រំ​នេះ​នឹង​ក្លាយជាទុន​ដ៏មាន​ប្រយោជន៍ សម្រាប់​សង្គម​ខ្មែរ​ដែល​មាន​សីលធម៌​នៅ​ពេលអនាគត។

ជាការពិត ការ​បណ្តុះគំនិត​មនុស្ស​អោយ​មាន​សីលធម៌ មាន​មនសិការ ចេះគោរព​សិទ្ធិ​អ្នកដទៃ ចេះ​ស្រឡាញ់​សង្គម​ដែល​ខ្លួន​កំពុង​រស់នៅ​នោះ វា​មិន​មែនជា​ការ​ងាយ​ស្រួល​នោះ​ឡើយ​។ ប៉ុន្តែថា អ្វី​ដែល​នឹង​ពិបាក​ជាងនេះនោះ គឺ​ការ​ព្រងើយកន្តើយ គ្មាន​វិធានការ ដើម្បី​ដោះស្រាយបញ្ហា ឬទប់ស្កាត់​ ដើម្បី​កុំអោយ​សង្គម​កម្ពុជា​ក្លាយជាសង្គម​អសណ្តាប់ធ្នាប់ អនាធិបតេយ្យ និងគ្មាន​របៀបឯណោះទៅវិញទេ។

គេ​គួរ​យល់ឃើញថា បើទោះជា​កម្ពុជា​ខំប្រឹង​ងើបខ្លួន​ចាកចេញ​ពីភាព​ក្រីក្រ ឬ​នៅ​ថ្ងៃអនាគត​នឹង​ក្លាយទៅជា​ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ទំនើបយ៉ាងណា​ក៏ដោយ កម្ពុជានឹង​ត្រូវគេ​មើលឃើញថា ជា​ប្រទេស​រញេរញ៉ៃ អសណ្តាប់ធ្នាប់​ជាដដែល ប្រសិនបើ​អកប្បកិរិយា និងទង្វើអសីលធម៌​នៅ​តែ​បន្ត​កើត​មាន​ដដែល​នោះ។​

ប្រជាពលរដ្ឋ​កម្ពុជាគ្រប់រូប​មាន​តួនាទី​ និង​កាតព្វកិច្ចចូលរួម​បង្កើតអោយមាន​កម្ពុជា​មួ​យ ដែល​មាន​របៀបរៀបរយល្អ ដែល​បង្ហាញ​ថា ពលរដ្ឋ​មានសីលធម៌ខ្ពស់៕

ប្រភពពី : វិទ្យុបារាំង 

Read More

អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប

អ្នក​ទេសចរ​បរទេស​នាំ​គ្នា​ថត​រូប​អង្គរវត្ត ដោយ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​ទេសភាព​មាត់​ស្រះ​

សៀមរាប គឺ​ជា​ឈ្មោះ​ខេត្ត​មួយ​នៅ​ភាគ​ខាង​លិច​ឆៀង​ខាង​ជើង​ប្រទេស​កម្ពុជា​។ ខេត្ត​នេះ​ជា​តំបន់​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយ ដែល​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរ​បរទេស​ឱ្យ​ចូល​មក​ទស្សនា​រាប់​លាន​នាក់​ក្នុង​១​ ឆ្នាំៗ ដោយសារ​តែ​មាន​ប្រាសាទ​បុរាណ និង​សម្រស់​ធម្មជាតិ​ស្រស់​ត្រកាល។

បើ​ទោះ​បី​ជា​ខ្មែរ និង​បរទេស​ជា​ច្រើន បាន​ស្គាល់​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប ក៏ដោយ​ក៏​ភាគ​ច្រើន​មិន​ដែល​ដឹង​ថា ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​បុព្វបុរស​ខ្មែរ​ដាក់​ឈ្មោះ​ខេត្ត​នេះ​ថា សៀមរាប ដូច្នេះ​ទែ?

តើ​ពាក្យ​ថា សៀមរាប មាន​អត្ថន័យ និង​ការ​ទាក់ទង​ជាមួយ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​យ៉ាង​ណា?

ខេត្ត​សៀមរាប បច្ចុប្បន្ន​មាន​ផ្ទៃដី​ប្រមាណ​ជាង ១២.១៥០​គីឡូម៉ែត្រ​ក្រឡា ដែល​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅ​ប្រមាណ​ជាង ៩៣​ម៉ឺន​នាក់។ ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដែល​រស់​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​សៀមរាប នេះ គឺ​ប្រមាណ ២៥% ជា​អាជីវករ និង​អ្នក​ធ្វើ​ការងារ។ ចំណែក ៧៥% ទៀត ជា​កសិករ​ធ្វើ​ស្រែ និង​ចម្ការ។

 «សំឡេង​ចម្រៀង ចំប៉ី​សៀមរាប»

ថ្វី​ត្បិត​តែ​ខេត្ត​សៀមរាប មាន​មន្ត​ស្នេហ៍​ធ្វើ​ឱ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ និង​ពិភពលោក​ជាច្រើន​បាន​ស្គាល់​ថា តំបន់​ទេសចរណ៍​ដ៏​អស្ចារ្យ​ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ​ប្រសិន​បើ​ចោទ​សួរ​ថា តើ​ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​ខេត្ត​មួយ​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា សៀមរាប ហើយ តើ​ឈ្មោះ​នេះ​មាន​ចាប់​តាំង​ពី​ពេល​ណា? គឺ​ប្រាកដ​ជា​មាន​មនុស្ស​តែ​តិចតួច​ដែល​បាន​ដឹង។

បុរស​ចំណាស់​អាយុ​ជិត ៧០​ឆ្នាំ រស់​នៅ​ក្រុង​សៀមរាប គឺ​លោក មែន គឹមសាន។ លោក​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា លោក​បាន​ស្គាល់​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប តាំង​ពី​លោក​នៅ​កុមារ​ភាព ក៏ប៉ុន្តែ​លោក​មិន​ដឹង​អំពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​អតីត​កាល​យ៉ាង​ណា​ទេ៖ «ដែល​ អ៊ំ​កើត​មក​នោះ ឮ​តែ​គេ​និយាយ​ថា យ៉ាង​ម៉េច​បាន​តែ​ដាក់​ថា សៀមរាប? គេ​ឆ្លើយ​ថា​មក​ពី​ទី​នេះ សៀម គេ​វាយ​រាប​បាន​ជា​គេ​ដាក់​ថា សៀមរាប។ មិន​ដឹង​ថា ទ័ព​សៀម ចូល​មក​ពី​ឆ្នាំ​ណា​ក៏​អត់​ដឹង គឺ​មិន​ច្បាស់​លាស់​ទេ អ៊ំ​នោះ។ កើត​មក​មិន​បាន​ជា​គិតគូរ​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​អ្វី​ឡើយ»។

អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថា ពាក្យ សៀម គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ប្រទេស​មួយ ដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ថៃ ទៅ​ហើយ។ ឯ​ពាក្យ​ថា រាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា ចាញ់។

អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​ កម្ពុជា លោក សំបូរ មាណ្ណារ៉ា បាន​ពន្យល់​ថា ចាប់​ពី​សតវត្ស​ទី​៩ និង​ទី​១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ ខេត្ត​សៀមរាប គេ​បាន​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​ទីក្រុង​យសោធបុរៈ ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម ព្រះបាទ យសោ​វរ្ម័ន​ទី​១ បាន​កសាង។ ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មក ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា អាណាចក្រ​អង្គរ។ នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មក ដែល​បាន​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង និង​ទួល​បាសាន រហូត​ដល់​ចតុមុខ ជាដើម គឺ​ទីក្រុង​អង្គរ ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក ទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​ជា​រាជធានី​ឡើង​វិញ។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យ សំបូរ មាណ្ណារ៉ា បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថា បន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះ គឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​សៀម នៃ​នគរ​ស្រីអយុធ្យា ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើក ចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​ទី​១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។ នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​ទី​១៥-១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម អង្គច័ន្ទ​រាជា បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយ​ទ័ព​សៀម ដើម្បី​បណ្ដេញ​ឱ្យ​ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។ ក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​ណោះ គឺ​កងទ័ព​ខ្មែរ​បាន​ជោគជ័យ ហើយ​ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ បន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​ខ្មែរ៖ «ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀម បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធិ​អ៊ីចឹង​ទៅ។ ដូច្នេះ គេ​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា តំបន់​សៀមរាប នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែរ របស់​អ្នក​តំណ​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ ចំណុច​នេះ​ហើយ បាន​ជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»។

ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ សំបូរ មាណ្ណារ៉ា នេះ គឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ផ្សេង​ទៀត។

សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​សង្ខេប​មួយ ដែល​សរសេរ​ដោយ លោក នួន សុធិមន្ត ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការ​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី បាន​អធិប្បាយ​ថា នៅ​ឆ្នាំ​១៥២៥ នៃ​គ្រិស្ដ​សករាជ ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម អង្គច័ន្ទ​រាជា​ទី​១ បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​សៀម ដែល​ឈ្លាន​ពាន ឱ្យ​បរាជ័យ​នៅ​តំបន់​អង្គរ។ ដូច្នេះ​ហើយ បាន​ជា​ព្រះបាទ​អង្គច័ន្ទ​រាជា​ទី​១ បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា ទ័ព​សៀម ចាញ់​រាប​ដូច​កន្ទេល។

បច្ចុប្បន្ន​នេះ ខេត្ត​សៀមរាប មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​ខ្មែរ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ក៏ប៉ុន្តែ វា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជា ឱ្យ​ទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀត គឺ​ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។

ប្រធាន​មន្ទីរ​ទេសចរណ៍​ខេត្ត​សៀមរាប លោក ង៉ូវ សេងកាក់ បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា នៅ​ក្នុង​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៤ គឺ​មាន​ភ្ញៀវ​ទេសចរ​បរទេស​ចំនួន​ជាង ៣០​ម៉ឺន​នាក់ បាន​មក​ទស្សនា​តំបន់​អង្គរ។ ក្រុម​ទេសចរ​បរទេស​ទាំង​នោះ បាន​ចាប់​អារម្មណ៍​ទៅ​លើ​សំណង់​បុរាណ​ដែល​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ និង​សម្រស់​ធម្មជាតិ៖ «ភ្ញៀវ​មួយ​ចំនួន​ទៅ​ភ្នំ​គូលែន ជាពិសេស​ភ្ញៀវ​រុស្ស៊ី។ មាន​ទៅ​តំបន់​បឹង​ទន្លេសាប ហើយ​និង​ប៉ែក​តំបន់​អង្គរ​ធំ»។

ភ្ញៀវ​ទេសចរ​បរទេស​ដែល​មក​ទស្សនា​តំបន់​អង្គរ ហើយ​កើន​ឡើង​ច្រើន​ជាង​គេ មាន​ដូច​ជា ជនជាតិ​ចិន កូរ៉េ វៀតណាម និង​រុស្ស៊ី ជាដើម។ ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ មាន​ជនជាតិ​កូរ៉េ ជាច្រើន​បាន​នាំ​ភ្ញៀវ​ទេសចរ​ដើរ​ទស្សនា​ក្នុង​រមណីយដ្ឋាន​អង្គរ។

អ្នក​មគ្គុទ្ទេសក៍​ជាតិ​ខ្មែរ​មួយ​រូប គឺ​លោក រ៉េត សាមុត បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ខេត្ត​សៀមរាប ប្រៀប​បាន​ទៅ​នឹង​ជង្រុក​វប្បធម៌​ដ៏​សម្បូរ​បែប ដោយ​ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នក​ទេសចរ​បរទេស​ចង់​ឃើញ និង​ចង់​ស្វែង​យល់៖ «ក្នុង​នោះ​ យើង​សង្កេត​ឃើញ​មាន​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ​ចំនួន ៥៤៤​ប្រាសាទ ហើយ​មាន​ស្ពាន​ថ្ម​ចំនួន​៥៩ ហើយ​ក៏​មាន​ស្រះ បារាយណ៍ និង​ប្រព័ន្ធ​ធារាសាស្ត្រ​ផ្សេងៗ រួម​ជាមួយ​នឹង​វត្ថុ​សិល្បៈ​ផ្សេងៗ ដូច​ជា ប្រពៃណី​ទំនៀមទម្លាប់​ក៏​រួម​ផ្សំ​ផង​ដែរ»។

លោក រ៉េត សាមុត បាន​អធិប្បាយ​ថា ដោយសារ​តែ​មាន​ប្រាង្គ​ប្រាសាទ និង​វប្បធម៌​ដ៏​យូរ​លង់​នេះ ធ្វើ​ឱ្យ​ទឹក​ដី​ខេត្ត​សៀមរាប មាន​មន្ត​ស្នេហ៍​យ៉ាង​ខ្លាំង ក្នុង​ការ​ទាក់ទាញ​បេះដូង​អ្នក​ទេសចរ​ចម្រុះ​ជាតិ​សាសន៍៖ «ទឹក​ដី​ខេត្ត​ សៀមរាប យើង​នេះ បាន​បង្កប់​មន្ត​ស្នេហ៍​សម្រាប់​គេ​ទៅ​ទស្សនា​ពេល​ព្រះអាទិត្យ​លិច ក៏​ដូច​ជា​ទៅ​មើល​ជីវិត​ការ​រស់​នៅ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ ដូច​ជា ច្រូត​កាត់ ដក​ស្ទូង ជាដើម និង​ការ​ធ្វើ​តម្បាញ​សិប្បកម្ម ដូច​ជា កន្ត្រក ជាល ស្មុគ​អី​ជាដើម គឺ​ឃើញ​ថា​ច្រើន​មែន​ទែន»។

អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បាន​ឱ្យ​ដឹង​ថា ខេត្ត​សៀមរាប បាន​ឆ្លង​ការ​ចម្បាំង និង​ការ​ធ្វើ​អាណានិគម​ពី​បរទេស​ជាច្រើន​ជំនាន់​រាប់​មិន​អស់ ក៏ប៉ុន្តែ​រហូត​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន ប្រជាពលរដ្ឋ​នៅ​ទី​នេះ​នៅ​តែ​រក្សា​ទុក​បាន​នូវ​សំនៀង​ដើម​នៃ​ភាសា​របស់​ ខ្មែរ ជាមួយ​នឹង​វប្បធម៌​ជា​ច្រើន​ទៀត ដែល​តំបន់​ផ្សេងៗ​បាន​បាត់​បង់​អស់​ទៅ​ហើយ។ វប្បធម៌​ទាំង​នេះ ដូច​ជា ពិធី​កោរ​ជក់​កូន​ក្មេង ពិធី​ចូល​ម្លប់ ពិធី​ហៅ​ព្រលឹង និង​ពិធី​រំដោះ​គ្រោះ​ជាដើម។ មាន​អ្នក​ភូមិ​ខ្លះ នៅ​ពេល​ដែល​ត្រូវ​ការ​ស្រោច​ទឹក​រំដោះ​គ្រោះ គឺ​គេ​តែង​ទៅ​វត្ត​ដើម្បី​ទួល​សុំ​ព្រះសង្ឃ​ឱ្យ​ធ្វើ​ពិធី ព្រម​ទាំង​មាន​ដូន​ចាស់​ជាច្រើន​នាក់ អង្គុយ​ព័ទ្ធ​ជុំវិញ​ស្រែក​ហៅ​ព្រលឹង​ផង។

 ក្រៅ​តែ​ពី​ប្រាសាទ​បុរាណ និង​ប្រពៃណី​វប្បធម៌​ដែល​អាច​ទាក់ទាញ​អ្នក​ទេសចរ​បរទេស​ច្រើន​លាន​នាក់​ ក្នុង​១​ឆ្នាំ​នោះ កត្តា​ដែល​ជួយ​ទ្រទ្រង់​ជីវភាព​ប្រជាពលរដ្ឋ​ឱ្យ​រស់​នៅ​បាន ដោយ​អាស្រ័យ​លើ​កសិកម្ម គឺ​ទី​ពឹង​លើ​ប្រភព​ទឹក​ជា​អ្នក​ផ្ដល់​ជីវិត​ឱ្យ​សត្វ​លោក ដែល​ហូរ​ចុះ​ពី​កំពូល​ភ្នំ​គូលែន ជា​ទី​ស័ក្តិសិទ្ធិ​ទៅ​កាន់​បឹង​ទន្លេសាប។

បឹង​ទន្លេសាប​មិន​មែន​តែ​ជា​កន្លែង​គយគន់​ទេសភាព​នៃ​អ្នក​ទេសចរណ៍​ ប៉ុណ្ណោះ​ទេ គឺ​ជា​តំបន់​ផ្ដល់​ប្រភព​ត្រី​ឱ្យ​ធ្វើ​ជា​ម្ហូប​អាហារ តាំង​តែ​ពី​សម័យ​កសាង​អង្គរ​មក​ម្ល៉េះ។

ស្នាម​អារ្យធម៌​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់​សម្បូរ​បែប​របស់​បុព្វបុរស​ខ្មែរ ដែល​បន្សល់​ទុក​នៅ​ខេត្ត​សៀមរាប គឺ​មិន​ត្រឹម​តែ​បង្ហាញ​ឱ្យ​ដឹង​ពី​ភាព​រុងរឿង​នៃ​អតីតកាល​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ គឺ​សម្រាប់​អនាគត​ក៏​នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​តំបន់​ទេសចរណ៍ ដែល​គ្មាន​គូ​ប្រៀប​ដែរ។

ការ​សិក្សា​ស្ដីពី​ផែន​ការ​មេ​រួម សម្រាប់​ការ​អភិវឌ្ឍ​ប្រកប​ដោយ​និរន្តរភាព​ក្រុង​សៀមរាប មួយ​របស់​មជ្ឈមណ្ឌល​អភិវឌ្ឍន៍​អន្តរជាតិ នៃ​ប្រទេស​ជប៉ុន បាន​ទស្សន៍ទាយ​ថា សៀមរាប នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ទីក្រុង​ទេសចរណ៍​ល្អ​បំផុត​តែ​មួយ​គត់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ អាស៊ី​អគ្នេយ៍ នៅ​ឆ្នាំ​២០២០ ដោយ​ឈរ​លើ​មូលដ្ឋាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សិល្បៈ វប្បធម៌ និង​លក្ខណៈ​ជា​ខ្មែរ៕

ប្រភពពី វិទ្យុអាស៊ីសេរី

Read More